Boşanma, bir medeni hukuk sözleşmesi olan evlilik akdinin yasal olarak sona ermesidir. Evlilik birliğine devam etmek istemeyen çiftler bir dava açmak sureti ile boşanmayı talep edebilirler. Kanun koyucu evlilik birliğinin sona ermesini /boşanmayı belirli şartlara bağlamış olup ayrıca boşanmanın ferilerini ve sonuçlarını da Türk Medeni Kanununda düzenlemiştir.

Türk Hukukunda Boşanmanın Gerçekleştirilebilmesi için ;

Öncelikle davanın yetkili  ve görevli mahkemede açılmış olması önemlidir. Yetkili mahkemeyi belirlemek için Türk Medeni Kanunumuzun 168. Maddesine bakıyoruz. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 168. Maddesine göre boşanmanın gerçekleştirilebilmesi için açılacak olan davayla ilgili yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

Yukarıda görevli mahkemenin aile mahkemesi olduğunu belirtmiştik. Peki aile mahkemelerinin bulunmadığı nispeten küçük yerleşim yerlerinde boşanma davaları hangi mahkemelerde görülecektir.  Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenen asliye hukuk mahkemeleri görevli mahkemedir.

Boşanma sürecinde hukuki anlamda şekil ve usul yönünden iki farklı dava türü bulunmaktadır; bunlar anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma olarak ifade edilmektedir. Anlaşmalı boşanmalarda eşler boşanmanın maddi – manevi tüm sonuçlarına birlikte karar vererek uzlaşma içerisinde hazırladıkları protokol çerçevesinde boşanmaktadır. Anlaşmalı boşanma davası tarafların hür iradesine dayanıyor olsa da belli başlı şartları vardır;

  • Anlaşmalı boşanma davası açabilmek için evliliğin 1 yıl sürmüş olması gerekir.
  • Anlaşmalı boşanma davası açabilmek için eşlerin mahkemeye birlikte dava açması  ya da bir eşin dava açması sonucunda diğer eşin  boşanma davasını kabul etmesi gerekir.
  • Anlaşmalı boşanma davasında hakimin iradelerini özgürce açıkladığını görmek için tarafları dinlemesi gerekir.
  • Anlaşmalı boşanma davasında eşlerin boşanma sonucunda ortaya çıkacak varsa çocuklarının durumu ve mali konular hakkında anlaşmış olması ve hakimin bu anlaşmayı uygun bulması gerekir.

Çekişmeli boşanma davası ise taraflardan biri boşanma yönünde fikir beyan etmediği / boşanmayı kabul etmediği durumlarda ya da  her iki eşinde de boşanmak istese de boşanmanın hukuki sonuçları  üzerinde anlaşamadığı durumlarda başvurduğu dava türüdür. Çekişmeli boşanma davası, özel sebeplerle veya genel boşanma sebeplerine dayanılarak açılabilir.

Genel Boşanma nedenleri : genel boşanma sebepleri; evlilik birliğinin sarsılması, eşlerin boşanma konusunda anlaşmaları ve ortak hayatın yeniden kurulamaması … gibi nedenlerdir. Örneğin geçimsizlik , karakter ayrılıkları , yükümlükleri yerine getirmeme gibi pek çok örnek genel boşanma nedenlerine örnek olarak gösterilebilir.

Özel Boşanma Nedenleri : Özel boşanma nedenleri ise kanunda sınırlı olarak belirtilmiştir. Maddeleri ve Türk Medeni Kanunundaki nitelendirilmeleri ile birlikte özel boşanma nedenleri aşağıda belirtilmiştir.

  • Zina nedeniyle boşanma davası (TMK m. 161) ,
  • Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış nedenleri ile boşanma davası (TMK m. 162),
  • Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme sebepleri ile boşanma davası (TMK m. 163),
  • Terk Sebebiyle boşanma davası (TMK m. 164),
  • Akıl Hastalığı sebebiyle boşanma davası (TMK m. 165).

Boşanma nedeninizin genel veya özel boşanma nedenlerinden hangisine girip girmediği ile ilgili bir avukattan yardım almanız lehinize olacaktır.

Anlaşmalı Boşanma Davası Nedir?

Yukarıda anlaşmalı boşanma davasından kısaca bahsetmiştik. Burada ise anlaşmalı boşanma davasına ilişkin dikkat edilmesi gereken bazı noktaların üzerinde durmak istiyoruz.

Anlaşmalı boşanma davası tarafların her konuda anlaşma sağlayarak boşanmayı kabul etmeleri durumunda açılır. Anlaşmalı boşanma davasında ; çocuğun velayet durumu, nafaka, her türlü mali konular, mal paylaşımı , ziynetler ile ilgili verilen kararlar  ve tazminat gibi konuların protokole yazılmasıyla, protokol ve  dava dilekçesi aile mahkemesine sunulur.  Verilen dilekçeyi inceleyen mahkeme bir eksiklik bulunmaması durumunda taraflara  mahkemenin uygunluk durumuna göre boşanmak için gün verir. Taraflar mahkemenin kendilerine verdikleri günde orada hazır bulunmalıdırlar.  Boşanmak için duruşma salonunda hazır olacak olan tarafların yanlarında kimlikleri muhakkak olmalıdır.. Eşler boşanma protokolünde belirlenen bütün konularda uzlaştıklarını ve boşanmayı kabul ettiklerini mahkemede beyan etmeleri halinde aile mahkemesi hâkiminin de karar vermesi ile boşanma işlemi gerçekleşebilir.  Anlaşmalı boşanma en az 1 yıl evli kalan eşlerin başvurabileceği bir yoldur. Eşlerin bu yolu seçebilmeleri için nafaka, tazminat, velayet gibi boşanmanın fer’i sonuçlarında anlaşmaları gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma davalarında taraflar mahkemeye bizzat katılarak ve protokolü sorunsuz şekilde imzalamaları gerekir. Tarafların protokolde yazılı herhangi bir madde üzerinde anlaşamamaları durumunda dava çekişmeli olarak devam eder.

Anlaşmalı Boşanma Protokolünde Neler Bulunmalıdır?

  • Anlaşmalı boşanma protokolü içerisinde tarafların maddi-manevi tazminat isteyip istemedikleri, istiyorlarsa bunun miktarı , ödemenin nasıl gerçekleştiği veya gerçekleşeceği , ödeme tarihleri yazılı olmalıdır.
  • Tarafları birbirlerinden edinilmiş mal talepleri olup olmadığı , edinilmiş mal talepleri varsa edinilmiş malların nasıl paylaşılacağı belirtilmelidir.
  • Tarafların birbirlerinden nafaka isteyip istemedikleri, istiyorlarsa nafakanın miktarı belirtilmelidir. Anlaşmalı boşanma davasında taraflar birbirinden nafaka istemezse hakim kendiliğinden nafaka kararı vermez. Nafakanın miktarına ise taraflar özgür iradeleri ile karar verir.
  • Çocuk varsa çocuğun velayetinin kimde kalacağı ve çocuğa ne kadar nafaka ödeneceğinin belirtilmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Örneğin velayet şarta bağlanamaz. Velayet kamu düzenine ilişkindir. Hakim anlaşmalı boşanma davalarında velayetle ilgili durumlarda çocuğun üstün yararını gözetmek sureti ile tarafların hazırladığı protokolle bağlı değildir.
  • Tarafların birbirlerinden ziynet eşyası talepleri olup olmadığı belirtilmelidir.
  • Taraflar ev eşyalarıyla ilgili talepleri olup olmadıklarını belirtmelidirler.
  • Anlaşmalı boşanmada tanık dinlenmesine gerek görülmemektedir.

Çekişmeli Boşanma Davası Nedir?

Çekişmeli boşanma davası, TMK madde 166/3 de düzenlenmiş anlaşmalı boşanma davası dışında kalan her türlü boşanma sebebine dayalı açılmış ve taraflar arasında boşanma ve boşanmanın fer’ileri konusunda anlaşma bulunmayan boşanma davalarıdır.  Taraflar mahkemeye bildirdikleri delil ve mahkemede dinletecekleri  tanıkları ile evlilik birliğinin bitmesine neden olan olaylarda kusurlu olan tarafın karşı taraf olduğunu ispat etmeye çalışacaktır.

Çekişmeli boşanma davasında iddiayı ileri süren taraf iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Davanızı ispat için yasal olan delilleri sunabileceğiniz gibi ilgili mercilere ve özel kurumlara da müzekkere yazılarak dayandığınız delillerinizin  istenmesini/getirtilmesini isteyebilirsiniz.

Çekişmeli boşanma davasında dilekçelerin teatisi , ön inceleme duruşması , tahkikat duruşmaları , sözlü yargılama aşamasından sonra karar verilir. Hâkim dava sonunda tarafların taleplerine bağlı olarak davanın kabulüne veya reddine karar verir. Çekişmeli boşanma davalarının ne kadar süreceği ile ilgili net bir bilgi vermek hem çok zordur hem de yanlıştır. Bir davanın ne kadar süreceğini etkileyen pek çok etken vardır. Tebligatların gidip-gelme süresi , mahkemenin iş yükü , delillerin toplanması için yazılacak müzekkerelere verilen cevapların süresi… vb. gibi pek çok değişken bir davanın süresini etkilemektedir. İstatiksel verilere dayanarak bazı süreler verilse de en hızlı sonuçlanan boşanma davalarının anlaşmalı boşanma  olduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Bu konudaki en önemli husus yargılama aşamasında sürelerinde dikkatle takip edilmesidir. Bunun içinde doğru hukuki bilgi elzemdir.